بسم الله الرحمن الرحیم

سپاسگزاری: از آقایان حاج سید جلیل رحیمی ، محمد رضا میرعلی .خانمها ربابه سلمانی ، مریم سادات رحیمی و  صدیقه سلمانی

فعلها و اصطلاحات

لَته چین: دوره گرد و دوره گردی . کسی که زیاد پرسه می زده است.

مُوَسِّری، مُوَسِّری کردن:  چانه زدن و جدل کردن در موضوعی

پاچه وَر روفته: به کسی می گویند که پاچه شلوارش را به بالا جمع کرده باشد.

پَنغور کشیدن:  با ناخن دست انسان یا پنجه حیوانات خراشیدن تن کسی ، پنجول زدن

• ریشه: شاید تبدیل یافته پنجول کشیدن باشد.

کولوس کولوس کردن: صدای ناله سگ

سیخُگ کردن یا سیخُک کردن: با سیخ به یک حیوان زدن ، آزار دادن

تَفوندن: تکاندن

اُفتُو: آفتاب

کُنجَ لیا: نام محله ای در بیداخوید

• ریشه: ( ؟) کنج عُلیا یا کنج علی ( کنج علی ها ( نام فردی ) یا کنج لای ( لای به معنای بین دو تپه )

مَلِّه بالا: محله بالا

کون غیلیزوک:  (سرسره بازی)

زَفت دادن: قرار دادن شی در جای مناسب به منظور نگهداری از آن

غُم کردن: خَم کردن

غِیور: قلدر ( معنای منفی دارد )

پَردِه رفتن آب: سر ریز شدن آب استخر را گویند.

میوه ها و خوراکیها

کودو: کدو

اُفتُو گردون: آفتاب گردان

شلغام: شلغم

زَردَک: هویج زرد

خیار شِنگ: خیار چنبر

هَکَل: قارچ

خیار: خربزه

مَسکِه: کره ای که از دوغ می گیرند

• در فرهنگ معین: (مَ کِ) (اِ.) کره و چربی که از دوغ گیرند.

هُرُش: اولین شیر بزی که تازه زاییده

فِلّه: هرش جوشیده شده

• در دهخدا: [ ف َل ْ ل َ / ل ِ / ف َ ل َ / ل ِ / ف ُل ْ ل َ / ل ِ / ف ُ ل َ / ل ِ ] (اِ) شیر اول حیوان نوزاییده که چون بر آتش نهند منجمد شود و مایه ٔ پنیر گردد. آغوز. لبا. (فرهنگ فارسی معین ). زهک . لبا. آغوز. گورماست . ماک .

آب لُر: آب گرفته شده از پنیر ( در فرآیند تولید پنیر )

تَلف:  قره قوروت

• در دهخدا: تلف . [ ت َ ] (اِ) ترف و قروت . (ناظم الاطباء).

سوروکُگ: نوعی نان است که با روغن و .. پخته می شود و در مراسم روز سوم  ختم فرد فوت شده بعنوان خیرات بین مردم پخش می شود.

متفرقه

پَر: گوشه چادر

اورا: آن ور

ایرا: این ور

تومبِه: تپه بزرگ

گِلیزون: قامه چوبی قدیم

آیینک: عینک

گُدار: گردنه .معبر بین دو تپه یا کوه

• در فرهنگ معین: (گُ) (اِ.) معبر و گذرگاه در آب ، پایاب ، جای کم عمق رودخانه که می توان پهنای آن را بدون شنا کردن پیمود.

بوکَن: طویله ای با کندن  دامنه کوه یا تپه درست می شود.

دولَق، دولخ: گرد و غبار

• ریشه: دولاخ --> دولخ --> دولق
• در دهخدا: دولاخ . [ دُ / دو ] (اِ) غبار و گرد و خاک . (ناظم الاطباء). در تداول عامه ٔ جنوب خراسان دولَخ گویند.

کوروشه: محلی برای نگهداری گندم و غلات ساخته میشده است.

جودو: شیره درخت زردآلو یا بادام که بعنوان چسب استفاده می شده است.

چوغ: چوب

• در فرهنگ معین: چوغ . (اِ) تلفظی از چوب در تداول مردم برخی از نواحی چنانکه عامه ٔ تهران . چوق . چوب .

اِسّاخ : استخر

تُلُفت ، تلفت چایی: تفاله، تفاله چای

مَلَزِه: کام بچه تازه بدنیا آمده.

ملزه کسی را با لغت یا کلمه ای برداشتن: اصطلاحا به کسی که حرفی را ( معمولا نادرست ، ناسزا... ) زیاد تکرا می کنند می گویند که مثل اینکه ملزه فلانی را با آن لغت برداشته اند و به این دلیل آنرا همیشه تکرا می کند.

تَقّا: سکویی کوچک کنار خانه ها یا در حمام که افراد روی آن می نشینند.

پاکَنِه: پله آب انبار قدیم

• در فرهنگ معین: (کَ نِ یا نَ) (اِمر.) 1 - جای پا یا پله ای که در کاریز و قنات و مانند آن کنده باشند. 2 - جایی از تون که تونتاب برای تیز کردن آتش ایستد.

سَلاطون: سرطان

• ریشه: سرطان--> سراطون --> سلاطون

دَرگاه: چهار چوب در

تخته پوس: پوست گوسفند یا بز که بعد از خشک شدن بعنوان فرش کوچیک ، پای اجاق و.. می انداختند

بالو: هواپیما

کَمَر: صخره ، تپه صخره ای

نسبتهای خانوادگی

مُمُو: مامان

دُویی: دایی

پیَر: پدر

مطالب مرتبط

لغات و اصطلاحات بیداخویدی ها -بخش 1

لغات و اصطلاحات بیداخویدی ها -بخش 2